NVAGT congres Antwerpen

Terugblik NVAGT Congres 2024 "De weelde van ongemak"
Door Erik de Groot

Het NVAGT Congres 2024, met als thema 'De Weelde van Ongemak,' bracht meer dan 160 deelnemers uit België, Nederland en ver daarbuiten tot aan Nepal, samen in Antwerpen. Drie dagen gevuld met ontmoetingen, ervaringen, inzichten en beweging. We blikken terug op deze bijzondere reis. Bekijk hier ook de foto's.

Vrijdag 4 oktober

Als Gestalttherapeut in opleiding is dit mijn eerste kennismaking met de Vlaams-Nederlandse Gestaltcommunity. Zoveel nieuwe gezichten van mensen die al veel langer dit levenspad bewandelen. Ik ben benieuwd! Veel mensen kennen elkaar al, het is een hartelijk weerzien. Voor de openingssessie begeven we ons naar de Athena-zaal en zoeken een plekje op een van de stoelen die naar het podium gericht zijn. Er hangt een vleugje ongemak, of is het nieuwsgierigheid? De Athena-zaal zelf heeft zijn eigen portie ongemak gehad. In 2003 werd het door een verwoestende brand in as gelegd. De muren staan flink gehavend maar stevig om ons heen.

Onder begeleiding van de bevlogen congresvoorzitters Marten Bos en Dalida Sadat, verkennen we de komende drie dagen wat ongemak betekent, en wat het vraagt – en brengt – om ongemak niet weg te duwen, maar juist "naar het vuur toe" te bewegen. Geen pasklare antwoorden, maar ruimte om stil te staan, te voelen, en samen te onderzoeken – als therapeut, en vooral als mens.

Op een groot projectiescherm verschijnt Gianni Francesetti voor de openingslezing. Hij kan vanwege ziekte niet fysiek aanwezig zijn en spreekt ons via een satelliet in de Ruimte vanuit Italië toe. Zijn woorden vinden hun weg. Zijn beeld vloeit af en toe samen met het zonlicht dat door de ramen valt. Mijn brein heeft moeite hem volledig te volgen, maar mijn hand schrijft ijverig 14 bladzijden van mijn notitieblokje vol.

Gianni neemt ons mee door de tijd: van Freud, die zich richtte op de noodzakelijke aanpassing van mensen aan een onderdrukkende maatschappij, naar de jaren ’40, ’50 en ’60, waarin de focus lag op het herkennen en uiten van individuele behoeften (therapy of expression). Vervolgens de jaren ’80, met de nadruk op dialogische, relationele verbinding (therapy of connection). Gianni benadrukt dat het cruciaal is ons bewust te zijn van de huidige uitdagende maatschappelijke context en dat machteloosheid niet onderdrukt moet worden, maar juist een grond voor hoop kan zijn: “Powerlessness is something which should not be suppressed; it’s something that can be stayed in. It is the ground for hope. If we patiently dwell in incompetence, what can emerge?”.

Met Gianni’s richness of discomfort zijn de geesten los in de zaal. In kleine groepjes gaan we met elkaar in gesprek over de lezing van Gianni in het licht van het thema ‘De weelde van ongemak’. Afsluitend aan deze dag delen en verdiepen we onze ervaringen in procesgroepen.

’s Avonds in bed schrijf ik in mijn dagboek : “Wat heerlijk om hier te zijn, in deze groep Gestalttherapeuten. En hoe anders was het een week geleden, toen ik me niet verbonden voelde met de financials in de zorg op het FIZI Controllers evenement!”

Zaterdag 5 oktober

Op zaterdagochtend betreedt Glenn Helberg het podium. Glenn is een Nederlands-Surinaamse psychiater, activist en voorvechter van diversiteit, inclusie en mentale gezondheid en auteur van Als ik luister, een boek met persoonlijke reflecties over de complexiteit en diversiteit van ons bestaan.

Ondanks de grote hoeveelheid aanwezigen voelt het als een persoonlijke ontmoeting met Glenn. Met zijn aanwezigheid, vertraging, stilte, ernst en humor, neemt jij ons zachtjes maar onontkoombaar bij de hand naar het ongemak toe.

Zijn persoonlijke verhalen vloeien over in een maatschappijkritische visie op ongemak en cultuur. De westerse cultuur, zo stelt hij, wordt gekenmerkt door de dominantie van rationaliteit en het ontbreken van ruimte voor ongemak en emoties. Waar Descartes zei: ‘Ik denk, dus ik ben,’ zou het moeten zijn: ‘Ik denk, ik voel in mijn lichaam, een ziel – dus ik ben.’

Glenn brengt belangrijke thema’s de zaal in: de kolonisatie door het Westen, witheid als systeem, de transgenerationele overdracht van trauma’s, en de noodzaak tot dekolonisatie. Hij spreekt over de dekolonisatie van systemen, therapie en onze innerlijke wereld – het herstellen van het gevoel en het lichaam dat door de ratio wordt onderdrukt.

Het ongemak dat bij dit onderwerp hoort, krijgt krachtig gestalte als er achterin de zaal “schermutselingen” ontstaan over de akoestische ruimte die de Engelstalige vertaling mag innemen. Glenn ontmoet de groep Engelstaligen met aandacht en maakt uitgebreid ruimte voor gevoelens van exclusie. Akoestische ruimte kan worden gezien als de bredere sociale ruimte waarin stemmen – letterlijk en figuurlijk – niet altijd evenveel gehoord worden.

Ik ben geraakt. Met een zekere schaamte realiseer ik me nu pas, na bijna 50 jaar, hoe enorm bevoorrecht ik ben, door de context waarin ik geboren werd, opgroeide en het systeem waarin ik nog steeds leef. De tranen in mijn ogen krijgen geen duidelijke betekenis. Maar ik weet dat het stukje meelopen met Glenn deze ochtend iets heel belangrijks heeft aangeraakt en in beweging heeft gezet.

De middag is gevuld met workshops van deelnemers voor deelnemers. De diversiteit van het congresthema komt prachtig tot uiting in het brede aanbod, variërend van het Ongemak in genderland tot Walking in your shoes.

Na de procesgroepen is er een heerlijk diner aan grote ronde tafels. Direct bij de eerste klanken van DJ Wimer stroomt de dansvloer vol en worden de lichamen los gedanst.

Zondag 6 oktober

Op zondagochtend vormen we een cirkel van verbondenheid. In deze sessie, geleid door Dalida en Marten, worden we uitgenodigd om onze persoonlijke inzichten op een ansichtkaart te schrijven. Deze zal weken later op de deurmat van een mede deelnemer vallen, als herinnering aan het congres, maar vooral ook als persoonlijke oproep om vanuit onze sociale betrokkenheid en activisme “een bijdrage te leveren om het ongemak aan te gaan en het te laten evolueren tot een vruchtbare leegte of wellicht een vruchtbare chaos van waaruit een fundamentele verandering kan ontstaan.”

Afsluitend deelt woordkunstenaar Hind Eljadid haar reflectie op het congres in een rijke stroom aan beeldende woorden.

Daar waar ik na 3 dagen NVAGT congres in een haast euforische blijde verbinding verblijf, schudt Hind me nog net op tijd met haar woorden uit mijn comfortzone.

Ze schetst een confronterend beeld van witte mensen die, nieuwsgierig en zonder empathie, Glenns dialoog met de Engelstalige deelnemers als casus met notitieblokjes in de hand opnemen. Zonder dat ik er met mijn notitieblokje stond, voel ik toch de exclusie, het weggezet worden, het onrecht van deze beeldvorming. Ik ervaar opeens een duidelijke wij – zij. En ik hoor bij de zij, met een impuls om me te verweren, maar ook een onvermogen om dat te doen. Misschien is dit precies wat veel minderheidsgroepen dagelijks ervaren? Het is een ontregelende en waardevolle laatste ervaring van dit congres. Geen pasklare antwoorden, maar ruimte om stil te staan, te voelen, en samen te onderzoeken – als therapeut, en vooral als mens.

Bedankt

De succesvolle congrescommissie 2024 met Marten Bos, Dalida Sadat, Frans Meulmeester, Fatia Bali, Els Boumans, Marga van Blanken, Carla van Kerkhof en Jack van Liesdonk, mag met trots nagenieten van een bijzonder mooi congres.

Op naar het NVAGT Congres 2027!

Het stokje voor de organisatie van het volgende congres over 3 jaar in 2027 is inmiddels doorgegeven. De eerste enthousiastelingen hebben zich gemeld en de voorlopige commissie bestaat uit Ditta de Kruijf, Sjouke Liem, Artemisia Araújo, Marjolein Kleian en Maya van Zelst en komt begin januari bij elkaar voor een eerste kennismaking en brainstorm.

Ze zijn nog op zoek naar versterking, dus wil je ook bijdragen aan de organisatie van het congres 2027? Meld je dan aan bij Sjouke via info@sjoukeliem.nl